Ngô đồng (梧桐), còn gọi là cây thanh đồng 青桐, từ lâu đã là loài cây nổi tiếng trân quý, là một trong những hình ảnh biểu tượng đặc sắc trong nền văn hóa Á Đông.

Tương truyền, loài cây này là nơi chim phượng hoàng (loài chim biểu tượng cho điềm lành và sự cao quý) cư trú. Thiên Thu thủy 秋水ở sách Trang tử 庄子 có câu: “Phương Nam có loài chim tên gọi Uyên sồ (Phượng hoàng)... Chim Phượng hoàng từ Nam hải, bay lên Bắc hải, không phải cây ngô đồng thì Phượng hoàng không đậu...” [1]. Sách Kinh Thi cũng có câu: “chim Phượng Hoàng hót, trên ngọn núi cao kia/ Cây ngô đồng mọc, trong buổi sớm kia”[2].

Từ triều Hán ở Trung Quốc, cây Ngô đồng đã được trồng phổ biến và khá nhiều trong cung điện của triều đình và vườn tược của hoàng gia. Sách Tây Kinh tạp ký 西京雜記 cho biết: “[thời Hán], trong các vườn thượng uyển của hoàng gia có ba loại cây “đồng 桐” là cây y đồng 椅桐, ngô đồng 梧桐 và kinh đồng 荊桐[3]”. Bên cạnh đó, cây ngô đồng cũng được dân gian thời xưa ưa chuộng, trồng khá nhiều nơi khác như trong sân vườn nhà, bên vệ đường hay bên sông bên núi.

Hình tượng Ngô đồng cũng in dấu sâu đậm vào thơ ca xưa nay, điển hình là ở thơ Đường với nhiều tác gia nổi tiếng như Trần Tử Ngang, Vương Xương Linh, Mạnh Hạo Nhiên, Thôi Thự, Lý Bạch, Đỗ Phủ, Sầm Tham... chẳng hạn trong bài Cổ phong 古風 của Lý Bạch có câu : “Ngô đồng sào yến tước, chỉ cức tê uyên loan” 梧桐巢燕雀，枳棘棲鴛鸞 (ngô đồng là tổ của chim sẻ, chim én; cây chỉ cây gai là nơi đậu của chim uyên ương, chim loan phượng). Tại Việt Nam, thi nhân Nguyễn Trãi, Nguyễn Du trong các tác phẩm của mình đều có nhắc đến cây Ngô đồng. Điển hình như bài thơ Nôm Ngôn chí 言志của Nguyễn Trãi có câu: “Mấy người ngày nọ thi đỗ, lá ngô đồng thuở mạt thu” 𠇍𠊚𣈜怒詩杜， 蘿梧桐課末秋. Hay câu thứ 1594 của Truyện Kiều: “Giếng vàng đã rụng một vài lá ngô” 汫鐄㐌用𠬠𠄽𦲿梧. Cũng bởi ý nghĩa biểu tượng gắn với phượng hoàng, với điềm lành và thường được trồng trong cung điện như thế, triều Nguyễn đã cho trồng cây ngô đồng ở nhiều nơi trong và ngoài Đại Nội. Đặc biệt, vào triều vua Minh Mạng, nhà vua đã cho khắc hình ảnh cây Ngô đồng lên Nhân đỉnh 仁鼎 đặt tại Thế Miếu.

Sách Đại Nam nhất thống chí, mục Thừa Thiên Phủ cho biết: “Các tỉnh ven núi đều có. Kính xét: đời Minh Mệnh [Mạng] được từ Quảng Đông đem về, trồng ở hai bên gốc điện Cần Chánh. Lại sai biền binh đem lá lên các núi để tìm khắp, tìm được đem trồng ở các góc điện”[4].